|
نویسنده :
مهدی وجودی
Info@Vojoudi.com
پدیده زلزله
پنجم دی ماه سال
1382 برای ایرانیان یاد آور خاطرات تلخ زمین لرزه بم خواهد بود، زلزله ای که
طی آن هزاران تن از ساکنان شهرستان بم و اطراف آن را به کام مرگ کشید و بیش
از 70 درصد شهر را با خاک یکسان نمود. این در حالی بود که هنوز زخمهای حاصل
از زلزلههای گذشته مانند زلزله طبس، منجیل، آوج، اردبیل و ... التیام نیافته
بود. باغهای شهرستان طبس هنوز طراوت گذشته خود را بازنیافته و گنبدهای تاریخی
آن دیگر چشم هیچ نظاره گری را نوازش نمیکند از سوی دیگر بر اساس مطالعات
انجام شده توسط متخصصان زلزله کشور، بسیاری دیگر از شهر های بزرگ ایران از
جمله تهران، تبریز، بندرعباس، شیراز و ... در معرض خطر بالای زلزله قرار
دارند و هر لحظه ممکن است فاجعه ای دیگر در نقطه ای دیگر از کشورمان بوقوع
بپیوندد.
زلزله عبارتست
از لرزش زمین در اثر آزاد سازی سریع انرژی که اغلب موارد در اثر لغزش در
امتداد یک گسل در پوسته زمین اتفاق میافتد.
انرژی آزاد شده از محل آزاد شدن آن، که کانون نامیده میشود، بصورت امواج در
همه جهتها منتشر میشود. این موجها شباهت بسیار زیادی به امواج ایجاد شده در
اثر فروافتادن یک سنگ در آب آرام یک حوضچه دارد. به همان ترتیب که ضربه سنگ
باعث به جنبش درآوردن امواج آب میشود، یک زلزله امواج لرزهای را ایجاد
میکند که در زمین منتشر میشوند.
با وجود اینکه انرژی آزاد شده با فاصله گرفتن از کانون زلزله به سرعت پراکنده
شده و میرا میشود، ولی ابزارهای بسیار حساسی که در سراسر جهان بمنظور ثبت
ارتعاشات پوسته زمین نصب شده اند، آن را حس کرده و ثبت میکنند.
یک انفجار
آتشفشانی و یا انفجار حاصل از یک بمب اتمی قادر به ایجاد زلزله است، ولی این
اتفاقات ضعیف بوده و پدیدهای نادر بشمار میروند. پس عامل ایجاد یک زلزله
ویرانگر چیست؟
در این قسمت با
مراجعه دوباره به فصل اول یادآوری میشود که پوسته خارجی کره زمین، بر اساس
تئوری زمینساخت صفحهای، به تکههای متعددی شکسته شده است که هرکدام از آنها
صفحه یا ورق نام دارند که در حال حرکت بوده و بصورت بیوقفه تغییر شکل و
اندازه میدهند. که این تغییر شکل و اندازه بدلیل پدیده همرفتی است که در
درون کره زمین بدلیل تفاوت دمایی مواد مذاب تشکیل دهنده آن میباشد. هفت صفحه
اصلی بر روی پوسته زمین شناخته شده است که همانند یخی که بر روی آب شناور
است، این صفحات نیز بر روی لایه های پایینی خود حالت شناوری دارند.
با پیاده سازی
زلزله های گذشته، مشاهده میشود که اغلب زلزله های جهان، منطبق بر مرز صفحات
کره میباشند. یعنی با جابجائی صفحات نسبت به هم، انرژی این جابجائی بدلیل
وجود اصطکاک بین صفحات، ذخیره میگردد و لحظهای
که این مقدار انرژی برای غلبه بر نیروی اصطکاک سنگها کافی بود، بصورت ناگهانی
آزاد میشود. علاوه بر این پدیده، عوامل مختلف دیگری نیز باعث ایجاد لرزش در
زمین میگردند که در ادامه به توضیح آنها میپردازیم.
|